Kto skorzysta z umorzenia zaległych składek, odda nadpłatę świadczenia do ZUS.
Posłowie z sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny przyjęli wczoraj poprawki do projektu ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (dalej: ustawa abolicyjna).
Wszystko wskazuje na to, że już niedługo nawet 250 tys. przedsiębiorców będą mogły się pozbyć zaległych składek na ubezpieczenia społeczne z lat 1999–2009.
W czasie prac w podkomisji w projekcie pojawił się jednak zapis, który jasno rozstrzyga, że okresy, za które zostaną umorzone składki, wypadną ze stażu ubezpieczeniowego.
Świadczenia 
trzeba oddać
Co to oznacza w praktyce? Każda osoba, która pobiera obecnie emeryturę bądź rentę i po wejściu ustawy abolicyjnej w życie zdecyduje się na złożenie wniosku o umorzenie niezapłaconych w swoim czasie składek, musi liczyć się z obniżką, a nawet stratą swojego świadczenia. Biorąc pod uwagę. że osoby prowadzące działalność będą mogły umorzyć zaległe składki za 11 lat, skala obniżek ich świadczeń może się okazać wysoka.
Jak by tego było mało, część emerytury czy renty obliczona na podstawie okresów, za które zostaną umorzone składki, będzie potraktowana jako wypłacona nienależnie. ZUS zyska zatem prawo do upomnienia się o zwrot nadpłaconych świadczeń za trzy lata wstecz.
Co ważne, emeryci będą w stosunkowo niezłej sytuacji. Nawet jeśli w wyniku umorzenia dojdzie do skrócenia ich stażu ubezpieczeniowego, nie stracą prawa do emerytury. Wprawdzie w obniżonej wysokości, ale będą nadal pobierać przyznane wcześniej świadczenie.
Gorzej ma być z rencistami. Może nawet dojść do całkowitej utraty prawa do świadczenia przez osobę, która złożyła wniosek o umorzenie. Przepisy wymagają bowiem, aby ubezpieczony miał odpowiedni staż pracy bezpośrednio w okresie przed wystąpieniem o przyznanie renty. Jeśli więc złoży wniosek o umorzenie składek za te okresy, ZUS będzie miał pełne prawo odmówić dalszej wypłaty renty i wystąpić o zwrot pełnego świadczenia, wypłaconego w ciągu ostatnich trzech lat.
Wniosek w ciemno
Przedsiębiorca pobierający emeryturę czy rentę będzie składał wniosek o umorzenie na własne ryzyko. W przepisach i w praktyce działania ZUS nie przewidziano możliwości wcześniejszego wyliczenia skutków złożenia wniosku o abolicję i przeliczenia świadczenia, jakie będzie przysługiwało po umorzeniu części składek i oszacowania czy to się opłaca zainteresowanemu.
– Trudno więc ustalić, czy i jaki wpływ na wysokość emerytury albo renty będzie miało umorzenie składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe – tłumaczy Wojciech Andrusiewicz z centrali Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
– W przypadku rencistów będzie poważny problem, bo może się okazać, że wiele osób straci wymagany przez przepisy staż – tłumaczy Maja Szlawska, wiceprezes Stowarzyszenia Poszkodowanych Przedsiębiorców RP. – Skierujemy w tej sprawie pytania do posłów, aby ustalić, ilu osób może dotyczyć ten problem i jakie będą rzeczywiste skutki umorzenia. Chcielibyśmy się tego dowiedzieć, zanim projekt zostanie uchwalony w Sejmie. Przedsiębiorcy zgłaszający się do naszego stowarzyszenia mają zaległości średnio 40 tys. zł składek. Zdarzają się, że kwota zaległych składek wynosi nawet 80 tys. zł. Może się wówczas okazać, że taki przedsiębiorca pozbędzie się jednej zaległości, po czym ZUS upomni się o zwrot kilkudziesięciu tysięcy złotych renty wypłaconej mu przed złożeniem wniosku o umorzenie.
Czas na decyzję
Przedsiębiorcy, którzy nie zlikwidowali przed 1 września 2012 r. swoich firm, będą mieli jeszcze kilka miesięcy na zastanowienie się, czy opłaca się im umarzać zaległe składki.
W ich przypadku abolicja będzie musiała zostać zaakceptowana przez Komisję Europejską, co zajmie co najmniej kilka następnych miesięcy.
Złożenie wniosku o umorzenie wstrzyma jednak egzekucję zaległych składek przez ZUS. Do czasu notyfikacji ustawy przez Komisję będą mieli więc czas, aby spróbować wyliczyć we własnym zakresie, czy abolicja jest dla nich korzystna. W tym czasie będą mogli także spróbować zgromadzić pieniądze potrzebne do zapłaty zaległych składek lub zwrotu nadpłaconej emerytury czy renty.
Izabela Mrzygłocka posłanka PO, sejmowy sprawozdawca projektu ustawy abolicyjnej:
Osoby, które zdecydują się na skorzystanie z umorzenia składek, muszą się spodziewać, że w związku z tym skróci się ich staż ubezpieczeniowy. Może to się skończyć obniżeniem świadczeń, np. emerytur. ZUS po umorzeniu zaległych składek odliczy ze stażu ubezpieczeniowego okresy, za które trzeba było je zapłacić. Tylko taki system jest sprawiedliwy. Nie można się godzić na to, aby osoby, które odzyskały składki za dane okresy, miały na tej podstawie obliczone świadczenia. Nie można mieć ciastka i jednocześnie zjeść ciastka. Liczę więc na to, że ustawa zostanie już niedługo uchwalona i jeszcze w tym roku wejdzie w życie. Patrząc na dotychczasowe prace nad tym projektem, widać, że w Sejmie jest duże poparcie dla proponowanych zmian.
Mateusz Rzemek „Rzeczpospolita”, 11.10.2012